ایام‌ماه مبارک رمضان برای ما ایرانی‌ها دست‌کمی از ایام نوروز ندارد؛ چراکه شاکله جمعیتی ما ایرانی‌ها مسلمان است. تقارن‌ماه مبارک رمضان امسال با ایام نوروز به نوعی عید در عید محسوب می‌شود و همواره این ماجرا را به فال نیک می‌گیریم.چراکه نوروز برای ما ایرانی‌ها فقط یک جشن ساده کوچک نیست. در واقع نوروز و آیین‌های آن برای ما ایرانی‌ها یک جشن ساده آیینی نیست بلکه در دل آن کلی درس زندگی و انسانیت نهفته است. به همین دلیل با آمدن اسلام به ایران نه‌تنها این سنت زیبای ایرانی از میان نرفت بلکه با تلفیق سنت‌های اسلامی، نوروز برای ما رنگ  و بوی زیباتری گرفت و عمده‌ترین دلیل کم‌رنگ‌نشدن توجه و اهمیت ایرانی به مسائل مذهبی و حفظ شأن آداب دینی و مذهبی در کنار این جشن باستانی است.

فلسفه و چگونگی پیدایش عید نوروز

خاستگاه اصلی عید نوروز، ایران باستان میباشد. با توجه به روایت‌های افسانه‌ای موجود، نوروز در زمان جمشید، پادشاه چهارم پیشدادی ایران به وجود آمده است. در اوستا، یکی از قدیمی‌ترین کتاب‌های ایران باستان، از فردی به نام جمشید یاد شده که از قدرت فره ایزدی برخوردار بوده است. جمشید با دستور اهورا مزدا، شروع به مقابله با اهریمن می‌کند؛ زیرا اهریمن در آن زمان، خسارات زیادی از جمله قحطی و خشکسالی به بار آورده بود. پس از آن که جمشید، اهریمن را شکست می‌دهد، دوباره شادی و برکت به سرزمین ایران باز میگردد و خشکسالی از بین می‌رود. مردم بعد‌ها این روز را به «نوروز» یا «روز نوین» نام‌گذاری کردند. شاعران و نویسندگان مشهوری همچون ابوالقاسم فردوسی، ابوریحان بیرونی و طبری نیز جمشید را بنیان‌گذار اصلی نوروز می‌دانند.

ثبت جهانی نوروز

مجمع سازمان ملل متحد در تاریخ چهارم اسفند سال 1388 (مصادف با بیست‌وسوم فوریه 2010) قطعنامه‌ای را در رابطه عیدنوروز به تصویب رساند. در این قطعنامه روز اول فرودین ماه (برابر با 21 مارس) تحت عنوان فرهنگ صلح جهانی به نام روز جهانی نوروز شناخته می‌شود.

ریشه‌یابی واژه نوروز
واژه نوروز از زبان فارسی میانه (nōgrōz) گرفته شده که ریشه در زبان اوستایی دارد. مورخان، معادل اوستایی آن را navaka raocah حدس زده‌اند.
امروزه در فارسی این واژه برای دو معنی استفاده می‌شود؛
نوروز عام: روز آغاز اعتدال بهاری (برابری شب و روز) و آغاز سال نو
نوروز خاص: روز ششم فروردین با نام «روز خرداد»



ایرانیان باستان از نوروز به‌عنوان «ناوا سرِدا» یعنی سال نو یاد می‌کردند. مردمان ایرانی آسیای میانه در دوره‌های سغدیان و خوارزمشاهیان، نوروز را نوسارد و نوسارجی، به معنای سال نو می‌خواندند.به عقیده‌ی احسان یارشاطر، بنیان‌گذار دانشنامه ایرانیکا، با توجه به قواعد آواشناسی، نگارش این واژه در الفبای لاتین به صورت Nowruz توصیه می‌شود (وی در این رابطه تلفظ فارسی را مبنا قرار داده است). امروزه در نوشته‌های یونسکو و بسیاری از متون سیاسی این شکل از املا استفاده می‌شود.منشأ و خاستگاه نوروز به درستی معلوم نیست. در برخی از منابع آن را به بابلیان نسبت داده‌اند. بر این اساس، شروع برپایی جشن نوروز در ایران به سال ۵۳۸ قبل از میلاد، یعنی زمانی که کوروش بزرگ به بابل حمله کرد برمی‌گردد. در برخی منابع هم زرتشت بانی این رسم معرفی شده است.

ماه رمضان در عید

ماه رمضان یکی از پر برکت ترین ماه های مسلمانان است که خداوند در این ماه به بندگان خود برکت و روزی فراوان می دهد. در این ماه جشن های زیادی برای افطار و با هم بودن برگزار می شود که ثواب زیادی نیز دارد. اگر شما نیز قصد برگزاری یک مهمانی زیبا در ماه رمضان را دارید ابتدا باید به دنبال یک تم یا الگوی خاص برای سفره خود باشید.

در ماه مبارک رمضان، سفره افطار یکی از مهمترین بخش‌های زندگی مسلمانان است. تزیین سفره افطار در این ماه ممکن است به شما کمک کند تا جو آرام و خانوادگی خود را به بهترین شکل نشان دهید. بدین منظور حتما نکاتی که در ادامه گفته می شود را رعایت کنید.

تزیین سفره افطار به سلیقه و میزان خلاقیت شما بستگی دارد اما فراموش نکنید که هدف اصلی، ایجاد یک فضای صمیمی و دلنشین برای افراد خانواده و میهمانان است و لازم نیست حتما به دنبال چیزهای خیلی لاکچری و شیک باشید. در زیر چند راهنمایی برای تزیین سفره افطار در ماه رمضان آورده شده است:

۱. استفاده از ظروف روشن: ظرف هایی که رنگ روشنی مانند سفید، نقره‌ای و طلایی دارند، می‌توانند به سفره شما زیبایی بیشتری بدهند. همچنین این ظرف ها اشتهای انسان را نسبت به غذا بیشتر می کنند. استفاده از ظروف زیبا و جذاب مانند بشقاب‌های بزرگ، ظروف کریستالی و قاشق‌ها و چنگال‌های طلا و نقره‌ای به سفره شما جلوه‌ی متفاوتی بخشیده و احساس لوکسی را به شما القا می‌کند..

۲. استفاده از گل و شمع: قرار دادن گل‌ها بر روی سفره، به آن زیبایی و شادابی بیشتری می‌بخشد. شما می‌توانید از گل‌های طبیعی یا مصنوعی استفاده کنید. همچنین قرار دادن شمع‌های عطردار و زیبا بر روی سفره، به آن جلوه‌ای دل‌نشین و آرامش بخش می‌دهد.

۳. انتخاب یک تم خاص: اگر می خواهید فقط از ظروف گرد استفاده کنید، تمام ظروف خود را گرد انتخاب کنید و یا تم را روی رنگ مناسبی انتخاب کنید. سپس می توانید عناصر سفره را به صورت جداگانه تزیین نمایید.

۴. پذیرایی کامل از میهمانان: در ماه رمضان، پذیرایی از میهمانان خیلی مهم است. بهتر است در سفره افطار، مواد غذایی متنوع و خوشمزه‌ای برای میهمانان قرار دهید. بهترین مواد غذایی برای سفره افطار شعله زرد، آش رشته، خورشت با پلو، خرما و چای می باشد.

۵. استفاده از سبزیجات و میوه‌ها: قرار دادن سبزیجات و میوه‌های تازه و زیبا بر روی سفره، آن را زیباتر و شاداب‌تر می‌کند و همچنین می‌تواند برای سلامتی میهمانان نیز مفید باشد. خیلی از میزبان ها طبق عادتی که دارند بر روی میز غذاخوری فقط شام و دورچین های آن را قرار می دهند اما در ماه رمضان میوه‌ها و سبزیجات با رنگ‌های زیبا و جذابشان، می‌توانند گزینه مناسبی برای تزیین سفره افطاری باشند.

۶. استفاده از لوازم ظریف: اگر به دنبال یک سفره افطاری مدرن و شیک هستید، حتما از لوازمی مانند دستمال‌های دکوراتیو، ظروف برنزی یا چینی، و… در تزیین سفره خود استفاده کنید. به عنوان مثال شما می توانید چای را در سینی رست قرار دهید. سینی های رست از جنس چوب می باشند و ظاهر بسیار شیک و زیبایی دارند.

آداب ماه رمضان

1. رؤیت هلال ماه

یکی از آداب ماه مبارک رمضان دیدن هلال این ماه شریف است. در کتاب «سنن النبی» به نقل از «تهذیب» شیخ طوسی (ره) ذکر شده است: آنچه از سنت رسول خدا (ص) ثابت شده، این است که آن حضرت خود، متصدى رؤیت هلال ماه مبارک رمضان می شد.

2. افطار و سحری خوردن

خوردن افطار و سحری از سنت های ماه مبارک رمضان محسوب شده، تا جایی که در شریعت اسلام از «صوم وصال»؛ یعنی روزه ای که بدون خوردن افطار و سحری به روزه روز بعد متصل شود، نهی شده است.

شیخ مفید در کتاب مقنعه می فرماید: از آل محمد (ع) روایت شده است که «سحرى» خوردن مستحب است و لو با یک شربت از آب. سپس می فرماید: روایت شده که بهترین غذاى سحر «خرما» و «قاووت» است؛ زیرا رسول خدا در «سحرها» از آن میل می کرد.

در کتاب سنن النبى (ص) روایاتی در سیره پیامبر اکرم (ص) در باب افطار و سحری ذکر شده است که آن حضرت (ص) وقتى مى‏خواست افطار کند، با حلوا، شیرینى، رطب، خرما، شیر، نان خیس شده و… افطار مى‏کرد و اگر هیچ کدام نبود با آب خنک افطار مى‏نمود.

نکته مهم در تناول افطار و سحری، حلال بودن آن است. در تفسیر روح البیان از بعضی از بزرگان نقل شده است که: “افطار بر لقمه حلال در نزد من از قیام شب و روز محبوب تر است و حرام است بر خورشید توحید که بر قلب بنده ای بتابد که در اندرونش لقمه حرام جای گرفته است. پس بر روزه دار لازم است که از غذای حرام اجتناب نماید؛ زیرا آن سمّ مهلک دین و سنت است”

3. روزه اعضا و جوارح بیرونی و درونی

در بین آداب روزه، مهم ترین آن روزه اعضا و جوارح بیرونی و درونی است. در تفسیر جامع به نقل از کافى، فقیه و تهذیب، از محمد بن مسلم روایت شده است که حضرت امام جعفر صادق (ع) به من فرمود: زمانى که روزه هستى، پس باید گوش، چشم، زبان، دست و پا و پوست بدن تو روزه دار باشد…

امام صادق (ع) فرمود: روزه گرفتن، تنها به خویشتن دارى از نوشیدن و خوردن نیست. مریم مادر عیسى گفت: «من نذر کرده‏ام که براى خداى رحمان روزه باشم» یعنى، جز به ستایش خداى رحمان، دهان خود را باز نکنم. اگر روزه گرفتید، زبان خود را حفظ کنید. چشم خود را فرو بخوابانید. نزاع مکنید. حسد مورزید. رسول خدا شنید که یکى از بانوانش با دهان روزه خادم خود را دشنام مى‏دهد. فرمود تا برایش خوراکى حاضر کنند و بعد به آن خانم گفت: میل کنید. خانم گفت: من روزه دارم. رسول خدا به او گفت: «چه گونه روزه‏اى که خادم خود را دشنام مى‏دهى؟ روزه گرفتن فقط با دهان بستن از خوراک و آب نیست». امام فرمود: هر گاه روزه گرفتى و دهان خود را از نوشیدنى و خوردنى بستى، باید گوش و چشم تو نیز از حرام و ناشایسته بسته شود: بحث و جدل مکن. خادمت را با نیش زبان آزار مده. آرامش و وقارى که ویژه روزه‏دارى است، از دست مده. مبادا روز روزه‏ات مانند روزهاى دیگر باشد.

4. قرآن

چنان که بارها شنیده ایم، این ماه، بهار قرآن است. یعنی باید در این ماه، شاهد شکوفایی قرآن در جانمان باشیم. گام اول در جهت درک قرآن، توجه به معنای ایات است. بسیار مناسب است در این ماه، یک ختم قرآن با معنی داشته باشیم، یعنی قبل از خواندن هر چند ایه، اول معنای آن را بخوانیم و بعد خود ایه را. اگر این کار بعد از ماه مبارک هم با تأمل و دقت بیشتری انجام شود، به زودی شاهد آثار و نتایج فوق العادة آن در جانمان خواهیم بود، ان شاء الله.

البته می توان قرائت قرآن در ماه مبارک را به دو بخش تقسیم کرد. یک بخش به همان صورت که ذکر شد و بخش دیگر، قرائت معمولی ایات که از مهم ترین اعمال این ماه است و در تصفیة قلب، بسیار مؤثر است. رسول اعظم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «این قلب ها زنگ می زند، همان گونه که آهن زنگ می زند.» سئوال شد: «جلا و صیقل آن به چیست؟» حضرت فرمودند: «تلاوت قرآن و یاد مرگ.»

5. نماز

در طول این ماه، نمازهای مستحبی فراوانی در ساعات مختلف نقل شده، اما نکتة مورد غفلت، این است که برخی از این نمازها، بر اساس یک نظام مشخص تعیین شده تا در طول ماه به هزار رکعت برسد. این عمل بسیار مهم که معمولا انجام نمی شود، در کتب بسیاری از علما نقل شده و مورد سفارش است. اما کیفیت انجام آن، در دهة اول و دوم، یعنی از شب اول(شبی که فردای آن، روز اول ماه است) تا شب بیستم، هر شب بیست رکعت(ده نماز دو رکعتی)، هشت رکعت بعد از نماز مغرب و دوازده رکعت بعد از نماز عشاء. در دهة آخر ماه هم، هر شب سی رکعت،(هشت رکعت بعد از نماز مغرب و 22 رکعت بعد از نماز عشاء.)

در مجموع هفتصد رکعت، به علاوة سیصد رکعت هم در شب های قدر(هر شب صد رکعت) که جزو اعمال شب های قدر ذکر شده است.

البته در نمازهای مستحبی، خواندن سوره و قنوت لازم نیست و حتی می توان در هنگام راه رفتن و انجام کارهای دیگر، بدون رعایت قبله، آن را به جا آورد. در هر حال، از این عمل مورد سفارش بزرگان نباید غافل شد.

6. دعا

برای اوقات مختلف این ماه، اعم از شب ها و روزها و نیز بعد از نمازها و… ادعیة مختلفی وارد شده که معمولا خوانده می شود، اما در این بین، از دو دعا نباید غفلت کرد. یکی دعای افتتاح که علاوه بر مضامین عالی و بلندش، همانند دعای ندبه، سرشار از ذکر مولایمان حضرت حجت (ارواحنافداه) و شکوه از دوری از آن حضرت است و به نوعی استفاده از فرصت ناب شب های رمضان است برای برآورده شدن دعای فرج آن حضرت. خوب است عاشقان آن حضرت، این حلقة وصل شبانه با آن حضرت را از دست ندهند.

دعای دیگر، دعای ابوحمزه ثمالی است که به تعبیر برخی، دانشگاه معرفت است و شاید در دنیای مناجات، بی نظیرترین سرمایة شیعه باشد و نیز شاید بتوان گفت، اگر تنها عمل انسان در طول ماه رمضان، خواندن حداقل چند صفحه از این دعای شریف در سحرها باشد، بر انجام دیگر اعمال فضیلت دارد، زیرا هدف عبادت، معرفت است و مناجات، اوج قلة معرفت است. البته آنان که لذت دعای ابوحمزه را درک کنند، در طول سال با آن مأنوس خواهند بود. یکی از بزرگان، مطلبی قریب به این مضمون نقل می فرمودند که: «در زمانی که در نجف مشغول تحصیل بودم، شبی در حرم امیرالمؤمنین علیه السلام می گشتم. حدود هشتاد نفر را یافتم که در در قنوت رکعت آخر نماز شب شان، ابوحمزه می خواندند…».

7. اعمال خاص

اشاره به چند نمونة دیگر از آداب و اعمال این ماه، خالی از لطف نیست.

افطاری دادن: فضیلت بسیاری دارد. بهتر است که همانند شیوة رایج در کشورهایی مانند عربستان، هنگام اذان با خرما یا بادام، چای و یا شیر از رهگذران و همسایگان پذیرایی شود که سادگی و بی پیرایگی آن به اخلاص نزدیک تر است.

خواندن سورة قدر قبل از افطار و سحر

در روایت آمده، کسی که در وقت افطار و سحر، سورة قدر بخواند، در مابین این دو وقت، اجر شهید در راه خدا را خواهد داشت.

برای روزهای ماه رمضان هم، آداب، اذکار و تسبیحات بسیاری نقل شده که برترین آنها، روزی صد مرتبه یا بیشتر صلوات بر محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله) است.