ارتباط  بین خواب و سلامت روان و تاثیر خواب بر سلامت روان چه مثبت و چه منفی وجوه مختلفی دارد و پیچیده است اما در مجموع، شواهد نشان می‌­دهد خواب کافی با روحیه­ بهتر، بهبود تعاملات اجتماعی ، بالا رفتن میزان خلاقیت و استعداد حتی افزایش رضایت کلی از زندگی همراه است.در این مقاله با ما همراه باشید که تاثیر کمبود خواب و یا بی خوابی بر سلامت روان و ارتباط خواب و افسردگی را بررسی کرده و به سوالات رایج درباره تاثیر خواب بر سلامت بیندشیم.

تاثیرگزاری خواب بر سلامت روانشناختی و عملکرد روزمره ما:

ارتباط میان خواب و سلامت روان مبهم­ است؛ بسیاری از اختلالات روانی با علائم مربوط به کمبود خواب و بی خوابی ظاهر می‌شوند.
توجه به هرگونه اختلال در خواب در بیمارانی که از مشکل سلامت روان رنج می‌­برند یا زمینه ی ژنتیکی آن را دارند حائز اهمیت است.همانطور که در نظریه استرس دیاتز اشاره به این شده که محیط میتواند ژن های وابسته به اختلال که اگر در ما وجود داشته باشند را فعال کنند.و رعایت بهداشت خواب فردی شاید راه اصلی درمان نباشد اما تآثیر گزار و مزایای بسیار زیادی روی جسم و ذهن فرد می­‌گذارد که باعث می­‌شود فرد به سمت بهبودی پیش برود.
قطعا مسائلی مانند استرس ، افسردگی ، افکار مرتبط با مشکلات طی روزی که داشته اییم محیط خواب نامناسب از جمله دمای نا مناسب اتاق و محل خواب (دمای بسیار زیاد و بسیار کم) و لوازم نا مناسب خواب مثل تشک و بالش و به طور کلی استفاده از سرویس خواب نامناسب که هم به خواب رفتن و جه ادامه خواب و بیدار شدن را برای ما مشکل میسازد که بسیار حائز اهمیت است و باید بسیار به آن توجه شود.

و همینطور بدن و مغز هنگام خواب به ترمیم خود می‌­پردازند، سیستم ایمنی را (که پیوند نزدیکی با سلامت روان دارد) تقویت می­‌کنند، واکنش به استرس را بالا می­‌برند و سیستم­‌هایی را که به تنظیم احساسات، یکپارچه کردن خاطرات و افکار، تمرکز و ارتباط با دیگران کمک می‌­کنند، از نو شارژ می­‌کنند.به­ طور خلاصه، خواب باکیفیت به طرق مختلف زندگی فرد را بهبود می­‌بخشد و خواب و سلامت روان ارتباط تنگاتنگی با هم دارند.

آیا خواب روی شادی تاثیر دارد؟

تحقیقات نشان میدهد که خواب و شادی ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و این ارتباط دوطرفه است. برای مثال، طبق یک ارزیابی گسترده دریافتیم افرادی که مدعی تاثیر مثبت روی زندگی خود بودند، در مجموع بهداشت خواب بهتری داشتند.

در مقابل، به نظر می‌­رسد خواب بهتر و رعایت بهداشت خواب روحیه­ مثبت را تقویت و بهتر می‌­کند.
از تحقیق روی کودکان چنین برمی­‌آید که کمبود خواب با روحیه­ منفی و اختلال در تنظیم عواطف و خلق پایین همراه است. در مقابل، کودکان و نوجوانانی که بهداشت خواب را رعایت کرده اند بیشتر احساس شادی و خوشحالی می‌­کردند. لوازم نا مناسب خواب مثل تشک و بالش و به طور کلی استفاده از سرویس خواب مناسب که هم به خواب رفتن و جه ادامه خواب و بیدار شدن را برای ما بهبود میبخشد که بسیار حائز اهمیت است و باید بسیار به آن توجه شود.

بهداشت خواب و تاثیرگزاری بر روی رضایت از زندگی:

تحقیقات نشان می­‌دهند هرچه کیفیت خواب بهتر باشد، مدت زمان خواب طولانی‌­تر باشد و این وضعیت تداوم پیدا کند، فرد رضایت بیشتری از زندگی و تعاملات اجتماعی بالاتر با خانوتده همکاران و محیط بیرون خواهد داشت که به همین دلیل داشتن خواب کافی یکی از معیارهای سلامت عمومی در نظر گرفته می­‌شود.

خواب و تمرکز:

اگر خواب ناکافی باشدو بهداشت خواب ما مختل شود توانایی درست فکر کردن و تمرکز بر روی امور مختلف مختل می­‌شود. شواهد نشان داده کمبود خواب به طرق مختلف، از مختل ساختن تشکیل انتقال‌­دهنده­‌های عصبی گرفته تا اختلال در ارتباط میان سلول­‌های عصبی، تمرکز را به هم می­زند.در مقابل، داشتن خواب کافی نه تنها با سلامت بهتر مغز و افزایش تمرکز، بلکه با تقویت خلاقیت و حافظه همراه است. به­ طور خلاصه، داشتن خواب کافی شبانه و رعایت بهداشت خواب به طرق مختلف باعث تقویت عملکرد شناختی می­‌شود و این موضوع به­ خصوص برای دانش­آموزان و دانشجویان و یا بزرگسالانی که در شغل خود به استفاده از منابع ذهنی و تمرکز بالا نیاز دارند، اهمیت دارد.

خواب و انرژی ما
حین خواب، بدن و مغز دوباره شارژ می­‌شوند و خودشان را از نظر سلولی ترمیم و میان بافتی می­‌کنند. خواب همچنین باعث تنظیم میزان هورمون­‌های بدن می­‌شود و سیستم ایمنی را تقویت می­‌کند و بالا می بردو در کنار تمامی این اتفاقات، در کنار سایر مزایای فیزیکی و روحی خواب، به بالا رفتن انرژی فردی در زندگی روزمره بسیار کمک می­‌کند.

کمبود خواب و تمرکز و حافظه:
به طور کلی خواب باعث تقویت تمرکز، خلاقیت و انرژی می­‌شود که همگی به عملکرد بهتر فرد در محل کار، مدرسه یا دانشگاه و غیره کمک می­کند. برعکس، مطالعات و تحقیقات نشان می­‌دهد کمبود خواب روی افراد، سازمان­‌ها و ساختارهای  کلان تاثیر بسیار منفی می‌­گذارد.

نتایج تحقیق اخیر نشان داد کمبود خواب طی یک سال بیش از 400 بیلیون دلار به اقتصاد آمریکا ضربه وارد کرد این در حالی است که اگر کسانی که شش ساعت خواب شبانه داشتند در عوض هفت ساعت بخوابند، این ضرر بیش از 200 بیلیون دلار جبران خواهد شد

خواب ناکافی ، استرس واختلالات روانشناختی

خواب ناکافی و بهداشت نامناسب خواب اغلب با روحیه­ و خلق پایین و افزایش اضطراب یا استرس همراه است.

اما اگرچه تقریبا همه­ ما این تجربه را داشته­‌ایم که به ­خاطر کمبود خواب شبانه دچار استرس یا فروپاشی عاطفی شویم و تعداد بسیاری به خاطر اختلال در خواب دچار افسردگی،زود رنجی و زود از کوره در رفتن یا به صورت تخصصی تر عدم کنترل و مدیریت استرس و خشم ا می‌­شوند که تا چند ماه یا چند سال طول میکشد ممکن است این مشکلات را مستقیما به خواب ربط ندهیم و درنتیجه آن را در اولویت نگذاریم.

متاسفانه، اختلال در خواب و سلامت روان روی هم تاثیر می­‌گذارند و دست به خلق چرخه­ پریشانی می‌­زنند که برای غلبه بر آن به کمک متخصص احتیاج است. تشخیص زودهنگام و اقدام جدی برای غلبه بر آن، بهترین رویکرد برای باطل کردن این چرخه ی معیوب است.

کمبود خواب و آشفتگی عاطفی:

بله. از آن­جایی که خواب ناکافی ارتباط بین آمیگدال مغز (که کار پردازش احساسات ما را برعهده دارد) و قشر پیش­پیشانی (که تصمیم­گیری را کنترل می­کند) را بر هم می­زند، کمبود خواب پیوند نزدیکی با تشدید واکنش عاطفی دارد.

یعنی بسیاری از افراد اگر یک (یا چند) شب خواب کافی نداشته باشند، بداخلاق می­شوند، زود عصبانی خواهند شد، بیشتر حساس می­شوند و واکنش آن­ها به موارد آزاردهنده­ی روزمره که معمولا به خوبی با آن­ کنار می­آمدند شدیدتر و بشتر خواهد بود.


اگر آماده خواب باشیم و بعد نگرانی، استرس و فکر به کارهای انجام­‌نشده در سرمان بچرخد و ساعت­‌ها بیدارمان نگه دارد و یا اگر از لوازم بی کیفیت و نامطلوب مثل تخت ها تشک ها بالش هایی که غیر استاندارد هستند استفاده کنیم بسیار کلافه می­‌شویم.

 راهکار های درمانی :   

 

نوشتن مواردی که باعث بروز اضطراب در ما شده در یک دفتر، روش موثری برای آرام کردن ذهن و تسکین استرس شبانه است؛ بسیاری از افراد با نوشتن افکار اضطراب­‌آور خود روی کاغذ احساس قدرت می­‌کنند و ذهنشان «خالی» می­‌شود. مدیتیشن هم جواب می­‌دهد.

 

می‌­توانید به جای فکر به وظایفی که باید در موعد مقرر به پایان برسانید، روی نفس‌­های خود تمرکز کنید تا حواستان پرت شود و آرام شوید و با جبران کمبود خواب خود، مشکل خواب و افسردگی را از بین ببرید.

طبق نظریه، خواب ناکافی و کمبود خواب باعث ترشح هورمون استرس به نام کورتیزول می­‌شود که اضطراب فرد را در روز بعد بالا می­‌برد.

همچنین، کمبود خواب با افزایش فعالیت در قسمت­‌هایی از مغز که کار تولید احساسات را بر عهده دارند و کاهش فعالیت در قسمت­‌هایی از مغز که کار تنظیم این احساسات را برعهده دارند در ارتباط است.

به هم خوردن تعادل این هورمون و فعالیت مغز در اکثر موارد موقتی است.

با این حال، اضطراب و کمبود خواب و افسردی به راحتی می‌­توانند از هم تغذیه کنند و چرخه­ پایان‌­ناپذیری را تشکیل دهند. اگر اضطراب ادامه داشته باشد یا زندگی روزمره فرد را مختل سازد، و فرد نتواند خواب خوب داشته باشد، دریافت کمک حرف‌ه­ایی جواب می‌دهد.

کمبود خواب و بیماری آلزایمر:

کمبود خواب پیوند نزدیکی با آلزایمر و دیگر انواع زوال عقل دارد که شاید به مختل شدن عملکرد ذخیره‌­سازی حافظه مربوط باشد. تحقیقات نشان داده نزدیک به 60 درصد از افراد دچار آلزایمر از دست کم یک اختلال جدی در خواب نیز رنج می­‌برند.

یافته‌­های جدیدنشان می دهند که تشکیل آمیلوئید در مغز بیماران آلزایمر با خواب ناکافی در ارتباط است و محققان را به این فکر واداشته که آیا آلزایمر مستقیما روی حافظه تاثیر می­‌گذارد یا ابتدا با مختل ساختن خواب فرد روی حافظه تاثیر منفی می‌­گذارد.

حفظ تمرکز و توجه هنگام خواب­‌آلودگی :

ظرفیت توجه  فعال و تمرکز به ­خصوص نسبت به تاثیر کمبود خواب حساس است. افراد گزارش می­‌دهند اگر یک شب خواب کافی نداشته باشند، نمی‌­توانند روی انجام وظیفه تمرکز کنند یا پروژه را به اتمام برسانند و احساس می­‌کنند «نمی‌­توانند درست فکر کنند» یا به افکارشان سر و سامان دهند.

همچنین واکنش افراد کند می‌­شود که عمل توجه به اطلاعات یا اولویت­‌ها را دشوار می­‌سازد. اگر کمبود خواب بیشتر از یک شب طول بکشد، عواقب جدی برای عملکرد شغلی، موفقیت تحصیلی یا حتی روابط در پی دارد.

ختلال کم‌­توجهی-بیش­‌فعالی (ADHD)و مشکل خواب ارتباط :

به نظر می‌­رسد بین اختلال کم­‌توجهی-بیش­‌فعالی و کمبود خواب ارتباط دوطرفه وجود دارد که محققان هنوز در حال درک بهتر آن هستند. مشکل خواب در بین افراد دچار اختلال کم‌­توجهی-بیش‌­فعالی نسبت به جمعیت عادی شایع‌­تر  و بیشتر است.

با این­که این دو مشکل از دیرباز به ­عنوان دو اختلال مجزا ولی همزمان تحت درمان قرار می­‌گرفت، نظریه های اخیر نشان می‌­دهد در بعضی از موارد، ممکن است هر دو از یک ریتم شبانه‌­روزی غیرعادی و تاخیر در ترشح هورمون‌های خواب نشات بگیرند.

برای درک کامل این ارتباط به تحقیقات بیشتر نیاز است اما تا آن زمان، اکثر متخصصان روانشناس و روان پزشک پیشنهاد می­‌کنند برای بهبود علائم اختلال کم‌­توجهی-بیش‌­فعالی و سلامت عمومی باید مستقیما مشکل خواب را هدف قرار دهیم.

به طور کلی استفاده از لوازم خواب خوب مثل تشک ها و بالش های آنتی استرس می تواند به حل موضوع کمک کند.